Darowizna pieniężna pomiędzy małżonkami - jak opodatkować w 2024 roku?

Wspólność majątkowa nie zawsze jest równoznaczna z tym, że wszystkie składniki majątku są wspólną własnością małżonków. Możliwe jest zatem dokonanie darowizny na rzecz drugiego małżonka nawet wtedy, gdy między małżonkami nie ma rozdzielności majątkowej. Darowizna taka odnosi się do składników majątkowych nieobjętych wspólnością ustawową, czyli należących do majątku osobistego jednego z małżonków. Dopuszczalna jest także darowizna pieniężna pomiędzy małżonkami, jednak w przypadku gdy posiadają oni wspólne konto bankowe, należy zachować szczególną ostrożność przy przekazywaniu darowizny. Wyjaśniamy, w jaki sposób przekazać darowiznę pieniężną pomiędzy małżonkami posiadającymi wspólny rachunek bankowy, aby móc skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. 

Czym jest umowa darowizny?

Na mocy art. 888 Kodeksu cywilnego darowizna to umowa, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Darowizna jest zatem umową nieodpłatną, a darczyńca nie może osiągać korzyści materialnych wynikających z przekazania darowizny.

Darowizna jest umową, co oznacza, że muszą w niej uczestniczyć 2 strony. Stronami umowy darowizny są:

• darczyńca,
• obdarowany.

Nie ma natomiast przeciwwskazań, aby po jednej lub obu stronach umowy występowało kilka osób. Umowa darowizny co do zasady powinna zostać stworzona w formie pisemnej, a w niektórych przypadkach np. wtedy, gdy przedmiotem darowizny jest nieruchomość, umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego, inaczej będzie nieważna.

Opodatkowanie darowizny w 2024 roku

Otrzymanie darowizny podlega co do zasady opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Obowiązek opodatkowania umowy darowizny dotyczy tylko obdarowanego, dodatkowo przepisy przewidują w tym zakresie pewne zwolnienia, przez co obdarowany nie zawsze musi odprowadzić podatek od otrzymanej darowizny.

W 2024 roku z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn zwolnione są darowizny o wartości nieprzekraczającej kwoty:

• 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej (małżonek, wstępni, zstępni, pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa),
• 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej (zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych),
• 5 733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej (pozostali nabywcy).

Przekroczenie kwot wolnych od podatku skutkuje powstaniem obowiązku opodatkowania otrzymanej darowizny. Podkreślamy, że w razie, gdy nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych (art. 9 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Darowizna pieniężna pomiędzy małżonkami a zwolnienie z opodatkowania darowizny dla zerowej grupy w 2024 roku

Obowiązujące w 2024 roku regulacje prawne przewidują także zwolnienie z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn niezależnie od wartości darowizny dla tzw. zerowej grupy, do której zaliczane są takie osoby jak: małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierb, ojczym i macocha.

Zwolnienie to ma zastosowanie w przypadku przekroczenia kwoty wolnej, pod warunkiem złożenia zgłoszenia SD-Z do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od momentu, gdy powstał obowiązek podatkowy. Dodatkowo w razie, gdy mamy do czynienia z darowizną środków pieniężnych przekraczającą kwotę wolną, warunkiem niezbędnym do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadku i darowizn przewidzianego dla zerowej grupy jest fakt udokumentowania przez obdarowanego otrzymania darowizny dowodem przekazania na swój rachunek bankowy albo rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Oznacza to, że darowizny dla osób należących do zerowej grupy mogą być realizowane w formie gotówkowej tylko w przypadku nieprzekroczenia kwoty wolnej, w przeciwnym razie, aby obdarowany mógł skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadku i darowizn, osoba obdarowująca musi przelać kwotę darowizny na rachunek bankowy obdarowanego.

Jeżeli nie zostaną spełnione łącznie dwa warunki opisane powyżej uprawniające do zwolnienia, darowizna podlega wówczas opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Darowizna pieniężna pomiędzy małżonkami w 2024 roku

Na podstawie art. 31 ust. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W praktyce oznacza to, że w przypadku wspólności majątkowej zazwyczaj mówimy o wspólnym majątku obojga małżonków, zatem darowizna między nimi odnosi się wyłącznie do składników majątku odrębnego.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków czy prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie.

Majątek odrębny może stanowić w szczególności kwota pieniężna uzyskana np. w drodze darowizny czy dziedziczenia. Taka kwota pieniężna należąca do majątku odrębnego jednego z małżonków może zostać przekazana w formie darowizny drugiemu małżonkowi. Podkreślamy, że ze składnika stanowiącego majątek odrębny jednego z małżonków bez przeszkód może korzystać także drugi małżonek, a w razie gdy odrębny majątek stanowi kwota pieniężna, nie ma konieczności, aby była ona przechowywana na rachunku bankowym należącym wyłącznie do tego małżonka. W ustawie o podatku od spadków i darowizn nie ma zapisów, które obligowałyby darczyńcę do przekazania darowizny pieniężnej na rachunek bankowy stanowiący wyłączną własność obdarowanego, dana kwota może zostać przelana na rachunek stanowiący współwłasność obdarowanego i jego małżonka. W przypadku posiadania wspólnego konta przez współmałżonków, otrzymane wpłaty na to konto mogą należeć zarówno do majątku wspólnego, jak i majątku odrębnego jednego z małżonków.

Jednym z warunków zastosowania zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn przewidzianego dla zerowej grupy jest fakt udokumentowania przez obdarowanego otrzymania darowizny dowodem przekazania na swój rachunek bankowy albo rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Małżonkowie mogą mieć wątpliwości, w jaki sposób udokumentować otrzymanie darowizny pieniężnej, jeżeli określona kwota już znajduje się na ich wspólnym koncie bankowym, pomimo że stanowi ona odrębny majątek jednego z małżonków. Obowiązujące przepisy nie przewidują uregulowań w zakresie darowizn pieniężnych pomiędzy małżonkami posiadającymi wspólne konto bankowe. Oznacza to, że nawet jeśli małżonkowie posiadają wspólne konto, w celu skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, konieczne jest udokumentowanie przekazania darowizny pieniężnej na konto obdarowanego lub przekazem pocztowym, co oznacza, że małżonek będący darczyńcą powinien przekazać darowiznę środków pieniężnych drugiemu małżonkowi przekazem pocztowym lub przelewem na konto współmałżonka. Wybierając przelew, współmałżonek powinien założyć nowe konto (jeżeli posiada tylko 1 konto stanowiące współwłasność małżonków).

Przykład 1.

Pani Jaśmina i pan Marek są małżeństwem (wspólność majątkowa), planują zakup domu jednorodzinnego. Kwota na zakup nieruchomości pochodzi z majątku odrębnego pana Marka, który środki pieniężne na ten cel otrzymał w darowiźnie od rodziców. Darowizna od rodziców pana Marka została przekazana wyłącznie na jego rzecz, a środki zostały przelane na konto bankowe stanowiące współwłasność małżonków. Małżonkowie chcą, aby nabyty dom stanowił ich współwłasność, jednak bez konieczności płacenia podatku od spadków i darowizn.

Dostępne są dwa rozwiązania:

• Pan Marek może nabyć dom ze środków pieniężnych stanowiących jego odrębny majątek, a następnie przenieść własność połowy nieruchomości na panią Jaśminę. Taki sposób postępowania wiąże się z dodatkowymi formalnościami oraz wymaga sporządzenia dwóch aktów notarialnych, co zwiększa koszty związane z zakupem domu.
• Pan Marek może przekazać połowę środków pieniężnych w ramach darowizny dla pani Jaśminy, a następnie małżonkowie mogą wspólnie nabyć nieruchomość. Wystarczające jest wówczas sporządzenie jednego aktu notarialnego. Wybierając to rozwiązanie, małżonkowie muszą pamiętać o konieczności spełnienia warunków uprawniających obdarowanego, czyli panią Jaśminę do zastosowania zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn darowizny pieniężnej otrzymanej od współmałżonka. Wymagane jest złożenie zgłoszenia SD-Z do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od momentu, gdy powstał obowiązek podatkowy oraz udokumentowanie przekazania darowizny pieniężnej na konto obdarowanego lub przekazem pocztowym. Z uwagi na to, że pieniądze znajdują się na koncie stanowiącym współwłasność małżonków, pan Marek powinien przekazać określoną kwotę darowizny pieniężnej dla małżonki przekazem pocztowym lub przelewem na jej konto bankowe.